راه‎‌های جلوگیری از پوسیدگی دندان

توسط: مرکز دندانپزشکی دکتر علیرضا هادی | برچسب ها: پوسیدگی دندان, تقویت دندان پوسیده, جلوگیری از پوسیدگی دندان | نظرات: 0 | آبان ۲۱ام, ۱۴۰۱

زمان مطالعه : ۸ دقیقه

زمانی پوسیدگی در دندان‌ها رخ می‌دهد که اسید از طریق پلاک‌های (جرم) روی دندان‌ها تولید ‌شده و موجب تخریب مینای دندان شود. پلاک دندانی منجر به مشکلات مانند پوسیدگی دندان، سوراخ‌شدن دندان، بیماری لثه یا آبسه‌های دندانی می‌شود. پوسیدگی ممکن است در ابتدا هیچ دردی ایجاد نکند اما برخی اوقات همراه با درد مداومی است که شما را از خواب بیدار می‌کند یا گهگاه درد شدید بدون دلیل دارد.
دندان‌های پوسیده نسبت به نوشیدنی‌های سرد و گرم یا شیرین حساس هستند و اصطلاحا تیر می‌کشند. همچنین، می‌تواند موجب بوی بد دهان نیز شوند و لکه‌های خاکستری، قهوه‌ای یا سیاه روی دندان‌ها ایجاد کند. برای مقابله با پوسیدگی راه‌حل‌های زیادی ارائه شده است؛ در این مطلب همراه ما باشید تا این روش‌ها را از نظر کارایی بررسی کنیم.

برای جلوگیری از پوسیدگی دندان چه بخوریم؟

پوسیدگی در اثر ترکیبی از عوامل از جمله باکتری‌های موجود در دهان، خوردن مکرر تنقلات در طول روز، نوشیدنی‌های شیرین و تمیزنکردن دندان‌ها ایجاد می‌شود. اگر پیشرفت پوسیدگی دندان و حفره‌های دندانی درمان نشوند، مشکل بیشتر می‌شود و پوسیدگی لایه‌های عمیق‌تری از دندان‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. هر چند، یک رژیم غذایی سالم جایگزین یک روال مراقبتی نخواهد بود اما آنچه می‌خورید قطعا به حفاظت از دندان‌های شما کمک می‌کند. برخی از خوراکی‌هایی که می‌توانند به کاهش پوسیدگی در دندان‌ها کمک کنند عبارتند از:

۱) میوه و سبزیجات
مطابق با توصیه‌های انجمن دندانپزشکی آمریکا (ADA)، غذاهای حاوی فیبر به تمیز نگه‌داشتن دندان‌ها و لثه کمک می‌کنند و ترشح بزاق را نیز افزایش می‌دهند. در کنار مراقبت خوب از دندان‌ها، مصرف میوه‌ها و سبزیجات بهترین دفاع طبیعی شما در برابر پوسیدگی دندان است. حدود ۲۰ دقیقه پس از خوردن خوراکی که حاوی قند یا نشاسته است، بزاق شما اثرات اسیدها و آنزیم‌های آسیب‌زننده به دندان را کاهش می‌دهد. بزاق حاوی مقادیری از کلسیم و فسفات است و خاصیت قلیایی دارد؛ بنابراین مواد معدنی را به دندان بر می‌گرداند.

۲) لبنیات
پنیر نیز مانند سبزیجات موجب ترشح بیشتر بزاق می‌شود، حاوی قند زیادی نیست و سرشار از پروتئین و کلسیم است که هر دو برای استحکام، سلامت مینای دندان و تقویت دندان پوسیده اهمیت دارند. البته پنیر تنها محصول لبنی نیست که برای دندان‌ها مفید است، شیر و سایر محصولات لبنی به بازگرداندن مواد معدنی، بازسازی مینای دندان‌ها و کاهش پوسیدگی کمک می‌کنند.

۳) چای سبز و سیاه
انواع چای سیاه و سبز حاوی پلی‌فنول‌هایی هستند که با باکتری‌های پلاک مقابله می‌کنند. پلی‌فنول از رشد باکتری‌ها یا ساخت اسیدی که به دندان‌ها حمله می‌کنند، جلوگیری می‌کند و با این کار باکتری‌ها و پیشرفت پوسیدگی دندان را مهار می‌کند. بسته به نوع آبی که برای دم‌کردن چای خود استفاده می‌کنید، یک فنجان چای می‌تواند منبع خوبی از فلوراید نیز باشد (در کشورهای توسعه‌یافته به آب‌های لوله‌کشی مقادیر استانداردی از فلوراید را اضافه می‌کنند و این موضوع برای ایران کاربردی ندارد.)

۴) آدامس بدون قند
آدامس‌ بدون قند یک بزاق‌ساز عالی دیگر است که ذرات غذا را از دهان به خوبی پاک می‌کند و خطر پوسیدگی دندان را کاهش می‌دهد.

۵) غذاهای حاوی فلوراید
آب آشامیدنی حاوی فلوراید، یا هر محصولی که با آب فلورایددار تهیه می‌شود (مانند آب میوه‌های بدون قند)، به جلوگیری از پوسیدگی کمک می‌کنند. غذاهایی که به صورت تجاری تهیه می‌شوند، مانند گوشت انواع طیور، غذاهای دریایی و غلات پودرشده نیز ممکن است حاوی فلوراید باشند.

۶) غذاهای دریایی

ماهی، خرچنگ دریایی و صدف به دو دلیل برای تقویت دندان پوسیده عالی هستند:

منبع عالی پروتئین بدون چربی هستند که به سلامت و استحکام دندان‌ها کمک می‌کند.
بر اساس برخی تحقیقات، موجودات دریایی در آب حاوی فلوراید زندگی می‌کنند، بنابراین، بیشتر غذاهای دریایی حاوی فلوراید هستند. این مادهٔ معدنی به کاهش پوسیدگی کمک می‌کند.

۷) آجیل و سایر منابع پروتئین
اگر طرفدار غذاهای دریایی نیستید از غذاهای متنوع دیگر حاوی پروتئین، استفاده کنید. آجیل حاوی مقدار زیادی پروتئین و همچنین کلسیم و فسفر است که به تقویت مینای دندان کمک می‌کند. از آنجایی که آجیل ترد است، خوردن یک مشت از آن‌ها تولید بزاق را نیز تحریک می‌کند که می‌تواند پوسیدگی دندان را کاهش دهد.

آب نمک برای جلوگیری از پوسیدگی دندان

شستشوی دهان با آب نمک یکی از قدیمی‌ترین و موثرترین راه‌حل‌ها برای حفظ سلامت دهان و دندان است. نمک به خنثی‌کردن سطح pH برای سالم‌ماندن لثه‌ها کمک می‌کند. نمک به عنوان یک مادهٔ آنتی باکتریال عمل می‌کند و برای باکتری‌های مضر دهان، همانند سم است.
استفاده از آب نمک به کشتن باکتری‌ها در قسمت‌های مختلف دندان که دسترسی به آن‌ها سخت است، کمک می‌کند. شستشوی دهان با آب نمک یک روش مقرون‌به‌صرفه است که می‌تواند نتایجی مشابهی با دهانشویه داشته باشد.
طبق برخی منابع شستشو با آب نمک را باید سه تا چهار بار در هفته انجام داد، و از این حد فراتر نرفت، زیرا نمک حاوی سدیم است و سدیم بیش از حد بر مینای دندان تأثیر منفی می‌گذارد.

داروی گیاهی برای جلوگیری از پوسیدگی دندان

قرن‌هاست که در فرهنگ‌های مختلف از گیاهان برای پیشگیری و کنترل بیماری‌ها استفاده می‌شود. فقط پزشکان متخصص می‌توانند گیاه مجاز و دز مناسب را برای بیماری‌های مختلف از جمله پوسیدگی دندان تجویز کنند تا عوارض جانبی کمتری داشته باشد. بزرگترین چالش و مشکل، کمبود اطلاعات در مورد اثر گیاهان در بیماری‌های دهان، مکانیسم اثر و عوارض جانبی آن است. در این قسمت برخی داروهای گیاهی را از منابع علمی برای جلوگیری از پیشرفت پوسیدگی دندان مورد بررسی قرار داده‌ایم.

۱) Bloodroot
آلکالوئیدها – عمدتاً سانگوینارین – ترکیبات فعال اولیه در این گیاه بوده که برای التهاب لثه و بیماری پریودنتال مفید است و گاهی اوقات در خمیر دندان یا سایر محصولات دهان و دندان نیز از آن استفاده می‌شود؛ زیرا رشد باکتری‌های دهان را مهار می‌کند. اگرچه مطالعات نشان می‌دهند که استفادهٔ طولانی مدت از محصولات حاوی سانگوینارین بی‌خطر است، اما برخی گزارش‌ها نشان می‌دهند که استفاده از داروهای حاوی این گیاه ممکن است با لکوپلاکیا ( لکه‌های سفید در دهان) مرتبط باشد.

۲) روغن پونهٔ کوهی
برخی از افراد با استفاده از روغن پونهٔ کوهی به عنوان یک ضدعفونی‌کنندهٔ طبیعی برای جلوگیری از پوسیدگی نتایج خوبی گرفتند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۸ نشان داد که یکی از ترکیبات طبیعی موجود در پونهٔ کوهی دارای خواص ضد میکروبی قدرتمندی است. مسواک‌زدن با روغن پونه کوهی می‌تواند به کندکردن رشد حفره‌ها و جلوگیری از پیشرفت پوسیدگی دندان کمک کند.

۳) سطح pH متعادل با زایلیتول
زایلیتول یک شیرین‌کنندهٔ طبیعی است که به جلوگیری از گسترش باکتری‌ها و پوسیدگی در دندان‌ها کمک می‌کند. اغلب، این ماده در انواع خمیر دندان‌ها نیز استفاده می‌شود. زایلیتول از فیبرهای گیاهی مشتق شده است و می‌تواند قند را تجزیه کند تا سطح pH دهان شما را خنثی نگه دارد. همچنین از انتشار اسیدی که باعث پوسیدگی دندان می‌شود جلوگیری کرده و چسبیدن باکتری‌ها به دندان، لثه و سایر نواحی داخل دهان را دشوارتر می‌کند.

۴) روغن میخک
میخک یک درمان طبیعی ثابت برای درمان دندان‌درد است. یک یا دو قطره روغن میخک درد دندان را تسکین می‌دهد و می‌تواند به دندان شما در حفظ مواد معدنی کمک کند. می‌توانید آن را هر دو تا سه ساعت – در صورت نیاز – روی دندان بمالید. میخک دارای حداقل عوارض جانبی است و از این رو، می‌توان برای طولانی‌مدت از آن استفاده کرد. علاوه بر این، از روغن میخک در تهیه برخی خمیردندان‌ها و محلول کلوواکائین که یک بی‌حس‌کنندهٔ موضعی است، برای زخم و التهاب دهان استفاده می‌شود.

۵) روغن دارچین
روغن دارچین در برابر میکروب‌های ایجادکنندهٔ پوسیدگی دندان فعالیت ضدمیکروبی موثری دارد. تاثیر این روغن بر هر دو باکتری گرم مثبت و گرم منفی موثر اعلام شده است. روغن دارچین بالاترین ناحیهٔ مهاری را در برابر استرپتوکوک موتانس (ارگانیسم عامل اصلی پوسیدگی دندان) باIZD ۲۴ میلی‌متر، تولید می‌کند؛ بنابراین در کاهش پوسیدگی موثر خواهد بود.

۶) سیر
سیر از آلیین، آجوئن، دی آلیل سولفید، دیتین، ساستیل سیستئین، آنزیم‌ها، ویتامین‌های گروه B، پروتئین‌ها و مواد معدنی تشکیل شده است و دارای اثرات ضد باکتری، ضد ویروسی، ضد قارچی و ضدعفونی‌کننده است. مطالعاتی با استفاده از سیر برای درمان پوسیدگی دندان و پریودنتیت انجام شده است و عصارهٔ سیر را در برابر استافیلوکوکوس موتانس موثر اعلام کرده‌اند. دهانشویهٔ عصارهٔ سیر می‌تواند به عنوان یک درمان موثر در پیشگیری از پوسیدگی استفاده شود.

۷) ریشهٔ شیرین بیان
ریشهٔ شیرین بیان دارای فعالیت ضد میکروبی، ضد التهابی و ضد ویروسی است و برای مقابله با پیشرفت پوسیدگی دندان استفاده می‌شود. جویدن ریشهٔ شیرین بیان می‌تواند به کندشدن روند پوسیدگی کمک کند.

قرص برای جلوگیری از پوسیدگی دندان

انواع مختلفی از داروها برای کنترل انواع بیماری‌های مربوط به دهان استفاده می‌شوند که بخشی از فرآیند مراقبت از دندان به حساب می‌آیند. دز داروها و دستورالعمل‌ نحوهٔ مصرف آن‌ها بسته به نوع دارو، سن، وزن و سایر ملاحظات از بیماری به بیمار دیگر متفاوت است. تمام علائم و نشانه‌های پیشرفت پوسیدگی دندان را با دندانپزشک خود در میان بگذارید تا مدیریت مناسب و انتخاب داروها توسط او انجام شود.

۱) کلرهگزیدین داروهای کنترل پلاک و التهاب لثه
کلرهگزیدین یک داروی آنتی بیوتیکی است که برای کنترل پلاک و التهاب لثه یا پریودنتال به صورت دهانشویه استفاده می‌شود. توجه داشته باشید که کلرهگزیدین ممکن است باعث ایجاد لک روی دندان شود. مسواک‌زدن با خمیر دندان و نخ‌دندان‌کشیدن روزانه ممکن است به کاهش تجمع و لک‌شدن حاصل از این دارو کمک کند. در صورت بروز هرگونه واکنش غیرعادی یا آلرژیک به این دارو یا مواد ضدعفونی‌کنندهٔ حاوی کلرهگزیدین، حتماً به دندانپزشک خود اطلاع دهید.

۲) مسکن‌های موضعی
مسکن‌های دندانی برای تسکین دندان‌درد و زخم‌های داخل یا اطراف دهان (مانند آفت‌ها و تاول‌) استفاده می‌شوند. همچنین، برخی از این داروها برای تسکین درد یا تحریک ناشی از دندان مصنوعی یا بریچ نیز استفاده می‌شود.
انواع مسکن‌ها به صورت نسخه‌ای یا بدون نسخه و در اشکال مختلف از جمله اسپری آئروسل، خمیر دندان، ژل، قرص، پماد و محلول در دسترس است. مسکن‌های دندانی در محصولاتی با نام تجاری مانند آمبزول، کلراسپتیک، اورجل و زایلوکائین موجود هستند. هر چند مسکن‌ها به عنوان درمانگر عمل نمی‌کنند و فقط برای مدت کوتاهی تا درمان پوسیدگی دندان می‌توانند درد را کاهش دهند.

۳) قرص‌های پروبیوتیکی
حتما تبلیغات زیادی از قرص‌های پروبیوتیکی در سایت‌های داخلی و خارجی برای تقویت دندان‌ پوسیده دیده‌اید. بررسی برخی مطالعات نشان می‌دهد که مصرف منظم محصولات پروبیوتیک با مهار باکتری‌های موثر در پوسیدگی خطر را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهند. بافری‌کردن pH بزاق، تولید باکتریوسین و آنزیم‌ها (دکستراناز، موتاناز و اوره آز)، ظرفیت رقابت برای چسبندگی و کلونیزاسیون روی سطوح دندان، مکانیسم‌های احتمالی مفید پروبیوتیک‌ها هستند. البته مطالعات بیشتری برای پرداختن به اثربخشی طولانی‌مدت مکمل‌های پروبیوتیک بر کنترل بیماری‌های دندانی و کاهش پوسیدگی ضروری است.
برخی از شرکت‌های سازنده این قرص‌ها ادعا دارند، محصولشان باکتری‌های مضر دهان را کاهش می‌دهد. همچنین گفته می‌شود با افزایش باکتری‌های مفید در دهان از طریق این قرص‌های پروبیوتیکی، باکتری‌های مضر به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد و به همین دلیل باکتری‌های مفید تولید و سلامت محیط دهان را بهبود می‌دهند.

۴) قرص NaF
قرص NaF که برای جلوگیری از پوسیدگی دندان استفاده می‌شود، دندان‌ها را محکم کرده و آن‌ها را در برابر اسید و باکتری‌ها مقاوم می‌کند. این قرص حاوی مقدار زیادی فلوراید است که به تقویت دندان‌ها کمک می‌کند. در یک مطالعه مشخص شد که مصرف منظم این قرص در دوران کودکی می‌تواند به جلوگیری از پوسیدگی کمک کند.
این قرص را می‌توان با غذا یا شکم خالی مصرف کرد. اما تعیین دز و مدت زمان مصرف آن باید طبق دستور دندانپزشک باشد. توصیه می‌شود این دارو را هر روز در ساعت معینی مصرف کنید. از مصرف بیش از اندازهٔ توصیه‌شده این دارو خودداری کنید.

راه‌های تقویت دندان پوسیده

هر چند پوسیدگی دندان از اختلالات شایع در جهان است اما با رعایت چند نکتهٔ ساده می‌توان دندان‌های خود را تقویت کرد تا کمتر دچار انواع آسیب‌ها از جمله پوسیدگی شوند.

از مصرف نوشابه‌های گازدار که خاصیت اسیدی دارند و مینای دندان را از بین می‌برند، اجتناب کنید. به جای آن آب حاوی فلوراید بنوشید.
مصرف غذاهای شیرین و چسبنده مانند بیسکوئیت یا آب‌نبات را کاهش دهید یا بعد از مصرف این تنقلات شیرین دهان خود را با آب بشویید
برای افزایش جریان مداوم بزاق، آدامس‌های بدون قند بجوید.
حداقل دو بار در روز دندان‌های خود را کاملا مسواک بزنید و یک بار در روز از نخ دندان استفاده کنید. هنگام تمیز کردن دندان‌های خود با ملایمت رفتار کنید تا به لثه‌ها آسیب نرسانید.
در صورت امکان حداقل یک یا دو بار در سال به دندانپزشک مراجعه کنید.
یک رژیم غذایی مغذی و سرشار از انواع سبزیجات، غلات، مرغ و ماهی نه تنها به سلامت دندان، بلکه به سلامت کل بدن شما کمک می‌کند.
مصرف الکل را به حداقل برسانید و سیگار را همین امروز ترک کنید.

جمع‌بندی

تغذیه با غذاهای غنی از ویتامین D، ویتامین K2، منیزیم، کلسیم و فسفر به بازسازی مجدد مواد معدنی و جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک می‌کند. برای مراقبت بهتر از دندان‌های خود و جلوگیری از پوسید‌گی‌های مکرر، بعد خوردن غذاهای اسیدی یا شیرین باید دهان خود را حتما بشویید و مصرف این گونه خوراکی‌ها را به حداقل برسانید.
در کنار خوردن غذاهای سالم دو بار در روز با استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید. همچنین دو بار در سال برای معاینه به دندانپزشک مراجعه کنید تا هر مشکلی را قبل از اینکه شدید‌تر شود، درمان کنید.